Op vrijdag 31 augustus, zaterdag 1 en zondag 2 september wordt het Oscar Romero Open Hoorns/NHSB-kampioenschap gehouden. In de aanloop naar het evenement verschijnt elke vrijdag op deze website een column. Nog twee weken te gaan.
Een van de opmerkelijkste deelnemers in de historie van het Open Hoorns is Wilko van der Gracht. Tien jaar geleden deed hij voor het laatst mee, maar dankzij ‘het brons’ van 2008 is de oud-Caïssa- en HSV De Eenhoorn-speler recordhouder voor wat betreft het aantal ereplaatsen. Liefst zeven keer stond Wilko op het denkbeeldige erepodium.
Wie had dat in de nazomer van 1980 gedacht? Als 17-jarige ging hij naar Het Kontaktcentrum in Hoorn, de speelzaal van Caïssa, om zijn debuut te maken in de clubcompetitie. Op 2 september zat de uit Zwaag afkomstige Wilko tegenover Ben Kalb, oud-burgemeester van Zwaag. Anderhalf jaar eerder was het dorp als zelfstandige gemeente opgeslokt door Hoorn. Met wit won de ervaren schaker die toen in functie de ambtsketen van de gemeente Drechterland droeg. Een week later versloeg Wilko Wim Bolle. Hij zou dat seizoen twaalf partijen winnen en twaalf partijen verliezen.
In de eerste vier jaar bij Caïssa nam hij een bescheiden plaats in, maar daarna was Wilko van der Gracht niet meer uit de top weg te denken. Liefst 21 competities op rij leverden hem eindklasseringen bij de beste zes op: zeven keer clubkampioen, zeven keer vice-kampioen, tweemaal derde, een vierde plaats, drie keer vijfde en tenslotte nog eenmaal zesde.
Bij het Open Hoorns kwam de doorbraak later. In zijn eerste vier partijen – in 1981, tegen achtereenvolgens Joop Bührs, Douwe Kamstra, Hans de Vries (een andere speler dan Caïssa-Eenhoorns Hans de Vries) en Rein Hoogkamp – bleef Wilko met lege handen staan. Na een remise tegen Niek Hauwert belandde hij bij de herindeling in groep 3 en scoorde daarin tegen Jaap Duif, Jan Spaans en Wouda optimaal. Goed voor de vijfde plaats in de eindstand, met een punt achterstand op winnaar Chris Kalkhoven.
Lagere klasseringen volgden in 1982, 1983 en 1984 in de groepen 3 en 2, maar in 1985 werd Wilko na een goede reeks ingedeeld in groep 1. In de zevende ronde nam hij plaats tegenover Dimitri Reinderman en versloeg het Hoornse talent. Met zes punten, op een halfje van de verrassende kampioen Jan Stapel, eindigde de Caïssa-speler op de gedeelde derde plaats, door de weerstandspunten als zevende.
Het was een positieve uitschieter, want in de volgende vijf edities van het Open Hoorns kwam Wilko van der Gracht niet verder dan de achtste plaats. En zo komen we in 1991. Het deelnemersveld, 53 man, is bij het begin in vier groepen gestopt. Achter Peter Roskam (Aartswoud), Peter Holscher (Tal), Peter van Waert, Vincent Duin (beiden GZ/De Eenhoorn), Marc Helder en Jan Stapel (beiden Aartswoud) is hij als zevende geplaatst.
Na een soepele overwinning op clubgenoot Bert Spil maakt KTV-routinier Thomas Balla het Wilko flink lastig. Thomas verliest in een ingewikkelde stelling echter een stuk en delft in een toreneindspel met een paard minder het onderspit.
Wilko’s andere paard (het damepaard) speelt in de derde ronde de hoofdrol. Gekomen vanaf veld b1 deelt dat tegen Adri Haakman op f8 de genadeklap uit. Met drie uit drie staat de Caïssa-troef alleen aan de leiding en de eerste aanval op zijn koppositie komt van Peter Holscher die het Amsterdamse Tal vertegenwoordigt. Het Zwaagse onderonsje krijgt een dramatische ontknoping, als Peter in een remisestelling wil winnen en pardoes een toren in de aanbieding doet.
Met een vol punt voorsprong op drie concurrenten schudt Wilko een van hen, Gerard Groot, in de vijfde ronde van zich af. Dat gaat niet vanzelf. Gerard heeft twee weken eerder als zwartspeler Peter van Waert verslagen en lijkt tegen de koploper op weg naar een nieuwe stunt. Hij sluit de diagonaal voor Wilko’s loper op g2 en kijkt tegen een prima stelling aan. Met het opschuiven van de zwarte d-pion wordt die diagonaal weer geopend en dat is het begin van de ondergang voor de jeugdleider van Caïssa.
Jan Stapel is dan de enige die Wilko van de titel kan afhouden, maar ook hij verliest. De ranglijstaanvoerder, met zwart, speelt een uitstekende partij. Hij lokt met een loperruil op h6 de dame weg uit de verdediging om op c3 een kwaliteitsoffer uit te voeren. Aansluitend volgt een zware aanval op de damevleugel. Met zijn slotzet wint Wilko een stuk en dreigt hij met een paardvork op koning en dame.
Na zes dinsdagavonden staat de outsider nog steeds op honderd procent en weet hij zich verzekerd van de eindzege. De naar de tweede plaats gestegen Peter Holscher heeft met nog één ronde te gaan anderhalf punt achterstand.
Wilko handhaaft die marge met een remise tegen titelverdediger en de als eerste geplaatste Peter Roskam. Hij kroont zich voor de eerste keer tot Hoorns kampioen. In een interview in het Dagblad voor West-Friesland zegt hij twee weken later, over zijn eerste kennismaking met het schaken: ,,Ik vond het best een aardige sport. Ik wil niet uithalen naar andere sporten, maar neem kogelstoten. Dan ben je met twee minuten klaar. Schaken moet je begrijpen, maar als je dan de schoonheid van het spel ziet, ben je verkocht.’’
De jaren negentig vormen een succesvol decennium, want er volgen op het Open Hoorns nog drie kampioenschappen en twee tweede plaatsen. Merkwaardig genoeg wil het bij het NHSB-kampioenschap niet erg lukken. In de eindstanden van 1992 (in Heemskerk) en 1995 (op Schiphol) komt zijn naam in de onderste regionen voor.